جراحي فک و ارتودنسي (ارتوسرجري)
 

جراحي فک و ارتودنسي دو رشته مهم در حوزه بهبود ظاهر و عملکرد دهان و صورت هستند. اين دو رشته معمولاً در کنار يکديگر براي بهبود مشکلات مربوط به فک و دندان‌ها استفاده مي‌شوند.

گرفتن وقت مشاوره از دکتر مهدي غلامي

در جراحي فک، انواع مختلفي از عمليات‌ها انجام مي‌شود، از جمله:

- فضاسازي براي تنظيم کردن دندان ها

- جراحي استخوان فک براي تعديل فرم و اندازه فک

- جراحي رفع عيوب استخوان تيغه‌اي فک

ارتودنسي نيز به تنظيم و ترتيب صحيح دندان‌ها و رابطه فک‌ها مي‌پردازد.

هر دو رشته از جراحي فک و ارتودنسي براي بهبود بهترين عملکرد و زيبايي دهان و صورت بيماران استفاده مي‌ شوند.

اگر تراز نبودن فک‌ها ريشه مشکل باشد (که از رشد غير طبيعي اسکلتي ناشي مي‌شود)، ترکيب جراحي و ارتودنسي معمولا بهترين راه براي اصلاح بايت است

رابطه ارتودنسي و جراحي فک

ارتودنسي و جراحي فک دو رشته مرتبط و تکميلي هستند که به طور معمول در کنار هم براي بهبود مشکلات دندان‌ها و فک‌ها استفاده مي‌شوند. اين دو رشته به شکل‌هاي مختلفي با يکديگر همکاري مي‌کنند تا به بيماران کمک کنند تا بهترين عملکرد و زيبايي دهان و صورت خود را به دست آورند.

ارتودنسي:

- ارتودنسي بر روي ترتيب و تراز دندان‌ها تأکيد دارد.

- از ابزارها، براکت‌ها، و دستگاه‌هاي مختلفي براي جابجايي و ترتيب صحيح دندان‌ها استفاده مي‌شود.

- هدف اصلي ارتودنسي، ايجاد تراز و سازگاري مناسب بين دندان‌ها و فک‌ها است.

جراحي فک:

- جراحي فک براي اصلاح مشکلات ساختاري فک‌ها و استخوان‌هاي صورت استفاده مي‌شود.

- اين نوع جراحي‌ها ممکن است براي اصلاح بي‌ترازي‌، آسيب‌هاي استخواني، يا تغييرات ساختاري ديگر در فک‌ها انجام شود.

- جراحي فک معمولاً با ارتودنسي هماهنگ مي‌شود تا نتيجه نهايي بهتر و پايدارتري براي بيمار رقم بزند.

بنابراين، ارتودنسي و جراحي فک معمولاً به صورت ترکيبي درمان‌هايي را براي بهبود مشکلات دنداني و فکي ارائه مي‌دهند که به طور جامع به بهبود عملکرد و ظاهر دهان و صورت کمک مي‌کنند.

آيا همه بيماران به جراحي فک نياز دارند؟

همه بيماران به جراحي فک نياز ندارند. جراحي فک معمولاً براي موارد خاصي انجام مي‌شود که نياز به اصلاحات ساختاري در فک‌ها يا استخوان‌هاي صورت دارند. اين اصلاحات ممکن است به دليل مشکلاتي مانند بي‌ترازي فکي، جابجايي فک‌ها يا تغييرات ساختاري ديگر در منطقه صورت باشد.

بيماراني که ارتودنسي انجام مي دهند نيازي به جراحي فک ندارند مگر اينکه مشکلات ساختاري خاصي در فک‌ها يا استخوان‌هاي صورت آن‌ها وجود داشته باشد که توسط ارتودنسي قابل اصلاح نباشد.

اين موضوع که آيا يک بيماري خاص نياز به جراحي فک يا ارتودنسي يا هر دو دارد توسط مشاور مشترک يک جراح و يک ارتودنتيست و بررسي عکس هاي فکي و مدارک بيمار تعيين مي شود.

همچنين، تصميم اصلاحات جراحي فک بر اساس ارزيابي‌هاي دقيق از طرف متخصصان ارتودنسي و جراحي فک اتخاذ مي‌شود. اين تصميم‌گيري مبتني بر نيازهاي خاص هر بيمار، شرايط فيزيکي و ارزيابي جامع مشکلات دهاني و صورت او انجام مي‌شود.

بنابراين، جراحي فک تنها براي بيماراني که نياز به اصلاحات ساختاري خاص در فک‌ها دارند توصيه مي‌شود و براي همه بيماران لازم نيست.

نمونه تصاوير جراحي فک دکتر مهدي غلامي

ارتوسرجري چيست؟

در ارتوسرجري يا ارتودنسي و جراحي فک ابتدا دندان ها با ارتودنسي مرتب مي شوند و بعد از آن اقدام به جراحي فک بالا يا پايين يا هر دو مي شود به جراحي يک فک manomax و جراحي دو فک bimax گفته مي شود .همانطور که گفته شد براي انجام ارتودنسي و جراحي فک به طور همزمان ابتدا بايد دندان هاي بيمار با ارتودنسي مرتب شود و اين مدت حدود ۱۲ الي ۱۸ ماه مي باشد ، پس از مرتب شدن دندان ها توسط متخصص ارتودنسي، جراح فک اقدام به جراحي فک ها مي کند تا دندان ها به درستي بر روي يکديگر قرار گيرند. به اين نکته بسيار مهم توجه داشته باشيد در حين انجام جراحي فک، دستگاه ارتودنسي نيز در دهان وجود دارند تا دندان ها نامنظم نشوند. پس از اتمام دوره نقاهت جراحي فک ،متخصص ارتودنسي براي تثبيت وضعيت دندان ها کار را با دستگاه ارتودنسي  به مدت 6 الي 12 ماه ادامه مي دهد تا دندان ها نظم بيشتري پيدا کنند. (ارتودنسي بعد از جراحي فک)

جراحي فک بدون ارتودنسي

جراحي فک بدون ارتودنسي، به عنوان يک روش جداگانه براي اصلاح مشکلات ساختاري فک‌ها و استخوان‌هاي صورت برخي از موارد خاص را پوشش مي‌دهد. اين نوع جراحي معمولاً براي مواردي که نياز به اصلاحات جراحي جزئي يا جراحي بزرگ‌تر در فک‌ها دارند انجام مي‌شود و ارتودنسي به طور موازي با آن اجرا نمي‌شود.

برخي از شرايطي که ممکن است نياز به جراحي فک بدون ارتودنسي داشته باشند عبارتند از:

1. بي‌ترازي فکي شديد: در صورتي که بي‌ترازي فکي بسيار شديد باشد و نمي‌تواند توسط ارتودنسي بهبود يابد، ممکن است نياز به جراحي فک بدون ارتودنسي باشد.

2. نقص‌هاي ساختاري فکي:مشکلات ساختاري خاص در فک‌ها مانند بي‌ترازي‌هاي جدي و يا تغييرات بزرگي در استخوان‌هاي صورتي ممکن است نياز به جراحي داشته باشند.

3. شکستن شدن فک: در برخي موارد، بيماراني که دچار شکستگي فک شده اند، نياز به جراحي فک فوري بدون ارتودنسي دارند.

4. تصادفات و صدمات: در صورتي که فک‌ها به دليل تصادفات و صدمات جدي آسيب ديده باشند، براي اصلاح ساختاري آن‌ها نياز به جراحي است.

در اين حالت، جراح فک و صورت تصميم مي‌گيرد که آيا بيمار نياز به ارتودنسي هم دارد يا نه. براي بعضي موارد، انجام جراحي فک بدون ارتودنسي ممکن است بهبود قابل ملاحظه‌اي در تراز و ساختار فک‌ها و صورت بيمار بياورد و البته جراح ممکن است تصميم بگيرد پس از عمل جراحي براي بهبود رابطه دنداني بيمار را به ارتودنسيت ارجاع دهد.

کانديداي درمان با ارتوسرجري

افراد درگير با مشکلاتي که در ذيل به آن ها اشاره شده است ممکن است نياز به درمان ارتوسرجري داشته باشند:

اختلال در رشد فک

آپنه خواب

احساس درد شديد در ناحيه مفصل فک (جلوي گوش ها)

عقب ماندگي فک

جلوآمدگي فک

وجود اختلال در حين جويدن

عدم تقارن صورت

عدم قرارگيري لب ها بر روي هم (اپن بايت)

اختلال در حين صحبت کردن

مشاهده لثه در هنگام لبخند زدن (لبخند لثه اي)

تنگي شديد فک بالا

اول جراحي فک يا ارتودنسي؟

ترتيب انجام جراحي فک و ارتودنسي بستگي به شرايط خاص هر بيمار دارد. در برخي موارد، اجراي ارتودنسي قبل از جراحي فک توصيه مي‌شود، در حالي که در موارد ديگر، جراحي فک ابتدا انجام مي‌شود و سپس ارتودنسي انجام مي‌پذيرد.

تصميم نهايي بر اساس موارد زير اتخاذ مي‌شود:

1. نوع مشکل فک: در صورتي که بيمار داراي مشکلات جدي فک مانند بي‌ترازي فکي شديد يا نقص‌هاي ساختاري فکي است که نياز به جراحي دارد، ممکن است لازم باشد ابتدا جراحي فک انجام شود.

2. موقعيت دنداني:اگر بيمار داراي بي‌ترازي دنداني جدي است که توسط ارتودنسي قابل اصلاح نيست، ممکن است نياز به جراحي فک قبل از ارتودنسي باشد.

3. تصميم مشترک تيم درماني: توصيه‌هاي ارتودنتيست و جراح فک و صورت بر اساس ارزيابي جامع بيمار تعيين کننده ترتيب درمان است. تيم درماني معمولاً تصميم نهايي را با توجه به نيازهاي خاص هر بيمار مشخص مي‌کند.

4. هماهنگي درماني: هماهنگي بين ارتودنسي و جراحي فک بسيار مهم است تا نتايج بهينه ‌اي براي بيمار به همراه داشته باشد.

بنابراين، تصميم نهايي براي انجام جراحي فک يا ارتودنسي بستگي به بررسي دقيق موردي بيمار و توصيه‌هاي تيم درماني خواهد داشت.

اقدامات قبل از انجام ارتوسرجري

از مهم ترين موارد قبل از ارتودنسي و جراحي فک، انتخاب يک متخصص ارتودنسي و جراح فک خوب و مجرب مي باشد.

براي انتخاب يک متخصص ارتودنسي راه هاي متفاوتي وجود دارد از جمله پرس و جو از دوستان و آشنايان يا جستجو در گوگل.

در جلسه مشاوره تمامي انتظارات خود را از انجام ارتوسرجري به متخصص ارتودنسي بگوييد تا به درستي شما را راهنمايي کند و حتما براي اطمينان بيشتر نمونه کارهاي او را نيز مشاهده نماييد. خيلي مهم است که متخصص ارتودنسي و جراح فک شما با هم در مورد يک پلن درماني مشخص به توافق برسند.

مراقبت هاي دوران نقاهت جراحي فک و ارتودنسي

مراقبت‌هاي دوران نقاهت بعد از جراحي فک و ارتودنسي بسيار حياتي است تا فرآيند بهبودي به خوبي پيش برود و مشکلات پس از عمل کاهش يابد. در ادامه، چند نکته مهم براي مراقبت‌هاي دوران نقاهت پس از جراحي فک و ارتودنسي را بررسي مي‌کنيم:

1. از مهمترين نکات پس از جراحي ارتوگناتيک، رعايت دقيق توصيه‌هاي پزشکي است. اين شامل مصرف داروها، استفاده از يخ براي کاهش ورم، مراقبت از زخم‌ها و... مي‌شود.

2. تغذيه سالم و مناسب براي بهبود سريعتر و موثرتر بيمار بسيار حائز اهميت است. مصرف مواد غذايي نرم و مايع، از جمله سوپ و پوره‌ها پس از جراحي مفيد است.

3. بعد از جراحي، بدن نياز به استراحت دارد. بنابراين، حفظ استراحت کافي و اجتناب از فعاليت‌هاي خسته‌کننده بسيار حياتي است.

4. حفظ دهان تميز و مراقبت از دهان پس از ارتوسرجري بسيار مهم است تا عفونت و مشکلات ديگر جلوگيري شود.

5. پيروي از زمانبندي مراجعات پس از جراحي بسيار اساسي است تا پزشک بتواند پيشرفت شما را به خوبي ارزيابي کند.

6. مراقبت منظم از دندان‌ها، مصرف مکمل‌هاي ويتاميني و اجتناب از فعاليت‌هاي خطرناک بعد از جراحي بسيار مهم است.

همواره مهم است توصيه‌هاي خاص پزشک را در نظر گرفته و به دقت دنبال شوند تا فرآيند بهبودي به خوبي پيش برود.

7. در صورتي که بعد از جراحي فک از وسايلي همچون : باندهاي کشي يا سيم به جاي فيکسيشن ( ثابت سازي ) استفاده شود، دهان بيمار بايد حدود يک هفته تا ده روز بسته بماند.

8. بيمار ممکن است بعد از جراحي  فک دچار حالت تهوع و استفراغ شود که غالباً امري طبيعي مي باشد.

9. بيمار براي تميز کردن دندان هاي خود بعد از جراحي فک همراه با ارتودنسي از يک مسواک نرم استفاده کند.

10. بيمار10 الي 14 روز بعد از جراحي زيبايي فک و صورت براي کشيدن بخيه مراجعه کند.

آيا ارتودنسي همراه با جراحي فک عوارض دارد ؟

از عوارض جراحي فک بالا پهن شدن پره هاي بيني و از عوارض جراحي فک پايين بيحسي لب پايين است که اغلب موقتي هستند

سن مناسب براي جراحي فک چيست؟

بهترين سن براي انجام درمان‌هاي ارتوسرجري از ۱۸ سالگي است. در واقع هرزمان که رشد استخوان‌هاي فک تمام شده باشد (16-۱۸ سالگي) مي‌توان اين جراحي را انجام داد.

با اين وجود، گاهي ناهنجاري به قدري شديد است که جراحيِ زودتر از موعد يا چندمرحله جراحي ضروري مي‌شود. در اين شرايط، احتمال دارد که در سنين نوجواني هم جراحي انجام شود. (مثلا بين ۱۲ تا ۱۶ سالگي)

چند ماه بعد از جراحي فک، ميتوانيم ارتودنسي کنيم؟

هرزمان فک به اندازه کافي بهبود يافته و پايدار شده باشد، مي‌توان مرحله دوم ارتودنسي را آغاز کرد. اين بازه از چندهفته تا چندماه متفاوت است و تعيين زمان دقيق آن به تشخيص مشترک جراح و ارتودنتيست بستگي دارد.

نويسنده : دکتر مهدي غلامي